Als men de algemene regels van welvoeglijkheid en etiquette volgt kan er niets mis gaan.

De maskers worden de ganse avond gedragen.

Er wordt verwacht dat de gasten zich respectvol en welgemanierd gedragen, voyeurisme is toegestaan maar actief meewerken aan een geslaagde avond wordt gewaardeerd.

Overmatig alcoholgebruik wordt niet getolereerd.

Het gebruik of verhandelen van drugs is natuurlijk niet toegestaan.

Mede dankzij de film “Eyes wide shut” van Stanley Kubrick zijn gemaskerde feesten weer onder de aandacht van het grotere publiek gebracht. Maar het dragen van maskers en capes en de mystiek daar omheen gaat al eeuwen terug en stamt oorspronkelijk uit de tijd van het Venetiaanse Carnaval.

Venetië en maskers

In Venetië gaat de traditie van het gebruik van maskers ver terug in de tijd. Nog veel verder terug in de tijd gaat het begrip Carnaval. De werkelijke oorsprong van het carnaval is nooit echt gevonden, maar uitgangspunt voor velen is dat het carnaval is ontstaan in de periode voor de grote vastentijd uit een combinatie van heidense rituelen en godsdienstige gebruiken. Al tijdens de Middeleeuwen werd door de katholieken een periode van zes weken voor Pasen aangehouden als een periode van vasten en boetedoening. In de vasten, vanaf Aswoensdag tot aan de Pasen, zag men af van het gebruik van vlees, carne (Italiaans voor vlees) vale (Italiaans voor “afzien van”). Maar voordat men ging vasten werden de bloemetjes nog eens flink buitengezet.

Op een gegeven moment droegen de Venetianen bijna het hele jaar door hun maskers.  Achter het masker kon iedereen zich verstoppen, rijk en arm liep op die manier door elkaar heen, mannen en vrouwen. Vrouwen verkleedden zich als mannen, en mannen konden zich voordoen als vrouwen.

Dans, muziek en drank en geheimzinnigheid waren een soort levenselixer voor de Venetianen die door de bescherming van de maskers konden vluchten voor de strenge moraal van de Katholieke Kerk uit Rome. Niet alleen de gewone Venetianen, rijk en arm, mengden zich in het alsmaar weer oplaaiende feestgedruis maar ook de nonnen uit de kloosters trokken er gemaskerd op uit om te genieten van de geneugten van het leven.

Het was een doorlopend feest van het begin van het jaar tot aan de dinsdag voor Aswoensdag. Deze dinsdag, die door de Fransen betiteld wordt als Mardi Gras, oftewel “Vette Dinsdag”, vormt het hoogtepunt van het Carnaval.

In deze tijd waren de maskers nog simpel, voor de mannen de bauta-outfit, te weten een wit, boven de mond, puntig masker dat de stem wezenlijk vervormde, een zwarte cape en een driepuntige platte hoed. De overige nog onbedekte delen van het gezicht of de rest van het lichaam werden afgedekt met kant.

De vrouwen die toch iets meer van hun schoonheid wilde laten zien droegen kleinere maskers die de ogen en de mond bedekten.

Venetië en carnaval

Net zoals tegenwoordig bij elke publieke, feestelijke gebeurtenis een kleine kermis wordt opgebouwd met allerlei kraampjes en eettentjes, gebeurde dit ook ten tijde van de vroege vorm van het Carnaval in Venetië. Niet alleen verschenen er al heel snel komedianten en narren die grappen en grollen uithaalden, maar ook marskramers die hun waren aan de man brachten en kwakzalvers die allerlei middeltjes probeerden te slijten. Ook toneelspelers die meestal als groep rondreisden en op publieke pleinen voorstellingen gaven, mengden zich in de carnavaleske feesten.

Het verband tussen de Commedia dell’Arte en het Carnaval van Venetië is naar alle waarschijnlijkheid hier ontstaan. Daarover straks meer, maar duidelijk mag zijn dat de twee vormen van vermaak naadloos in elkaar overgingen en tijdens het carnaval elkaar zeer direct aanvulden.

Op een gegeven moment gebruikten de Venetianen de maskers bijna het gehele jaar door, niet alleen voor het feestgedruis maar ook voor de steeds losser wordende zedelijke moraal en voor andere zaken die het daglicht niet konden velen.

Venetië wemelde van de courtisanes, vrouwen die met meerdere mannen het bed deelden en door hen werden onderhouden, maar niet trouwden. Maar ook de getrouwde vrouwen stonden hun mannetje. Een vrouw zonder minnaar telde onder de vrouwen niet mee; een beetje vrouw had toch wel twee of drie minnaars en ook de geestelijken deden voor een deel gewoon mee, met name de nonnen. Dit waren vaak jonge vrouwen die in het klooster werden gestopt door vaders die geen zin hadden om een riante bruidsschat te moeten betalen. Dus echt geen vrouwen met een kloosterroeping en dat lieten ze dan ook duidelijk merken. Het wekte in die tijd nauwelijks verwondering dat er binnen de kloostermuren heel wat kinderen werden geboren.

Het liep af en toe zo uit de hand dat de autoriteiten ingrepen en voor een bepaalde periode het dragen van maskers verboden. Meestal trok men zich er weinig of niets van aan.

In de 17e eeuw werd ook de middenklasse steeds rijker met als gevolg dat ook zij  zich met weelderige kleding en prachtig door kunstenaars versierde maskers in het feestgedruis storten. Tijdens het carnaval liep iedereen gemaskerd rond en als je in het bauta-kostuum rondliep werd je door werkelijk niemand herkend, want honderden Venetianen hulden zich in deze zwarte cape met de driepuntige zwarte hoed en het bijpassende witte masker. Alle excessen die je je maar kunt voorstellen gebeurden dan ook. Achter het masker was iedereen gelijk, sociale klassen bestonden niet, herkend werd je ook niet en dus kon men volop gokken, slempen, sloeren, zingen, dansen en vreemdgaan.

Venetië verloor een groot deel van haar macht en rijkdom, nadat de Turken een belangrijk deel van de havens en steden van de Byzantijnse handelsroutes hadden heroverd. Bovendien was de route naar Azië via zee, “buitenom”, verkend en werd steeds meer gebruikt. De neergang van de venetiaanse republiek is toen duidelijk ingezet. Toen vond de Paus dat eindelijk het moment was aangebroken, halverwege de 18e eeuw, om paal en perk te stellen aan het wangedrag van de Venetianen en hij verbood het dragen van maskers. Maar zelfs daarna werd het verbod nog regelmatig ontdoken.
Napoleon veroverde de stad in 1797 en ook hij verbood het dragen van maskers. Echter pas nadat de Oostenrijkers, die middels een verdrag met Napoleon de macht over de stad in januari 1798 overnamen, het verbod sterk bekrachtigden, kwam er in datzelfde jaar een einde aan de maskerade van de Venetianen.

Pas in 1957 werd het dragen van maskers weer toegestaan en in ere hersteld, mede om de stad een toeristische en financiële impuls te geven. Het Carnaval in Venetië is inmiddels wereldberoemd, net als de maskers die overal in Venetië te koop zijn en vaak in oude gewelven van gebouwen, gelegen in achteraf straatjes worden gemaakt. Het maken van de echte maskers is nog steeds handwerk.

Soorten maskers  

Ondanks al deze verboden zijn maskers altijd onlosmakelijk verbonden geweest met de geschiedenis en de traditie van de stad, en sommige soorten maskers zijn nog steeds bekend over de hele wereld.De bekendheid van maskers werd bepaald door de belangrijkste karakters van de “Commedia dell’Arte”, zoals Harlequin, Columbine, Il Capitano, Il Dottore en vele anderen.

Typen van maskers:

Bauta: Een unisex kostuum met een zwarte tabbaard, een driehoekige hoed en een wit masker dat het hele gezicht bedekt en er voor zorgt dat ook de toon van de stem verandert.

Moreta: Deze ovalen maskers werden niet om het hoofd vastgebonden maar vastgehouden met de tanden. Daarvoor was aan de binnenkant van het masker een knoopje vastgemaakt. De dames konden daarom wel flirten maar niet spreken. Dat gaf een extra dimensie aan de geheimzinnigheid die rond de draagster van het masker zweefde. En even snel een glimp van het gezicht laten zien was ook veel makkelijker met dit masker, de “moretta”, als je niet eerst de bandjes van het masker hoefde los te knopen.

Ggnaga: Een vrouwenkostuum dat ook wordt gedragen door mannen en met een klein masker dat alleen de bovenkant van het gezicht verbergt.

Pestdokter: Een ander masker dat figureerde was het masker van de Pestdokter. Dit masker is van oorsprong meer een gebruiksmasker. Tijdens de pestepidemie die Europa halverwege de 16e en begin 17e eeuw teisterde, waren artsen uiteraard nog niet zo geïnformeerd over bacillen en hygiëne. Velen dachten dat de pest werd overgebracht door kwade geesten. De pestdokter maakte zijn visites, gekleed in een zwarte zeildoekmantel ingesmeerd met was, een grote zwarte hoed op zijn hoofd en een masker met een grote neus voor het gezicht. Angstaanjagend genoeg om voor zijn gevoel de kwade geesten te verdrijven. De grote lichtgekromde neus, die veel weg heeft van een vogelbek, heeft aan beide zijkanten een sleuf waardoor de lucht naar binnen werd gezogen. Lucht die in die neus gefilterd werd doordat de neus helemaal gevuld was met diverse, vaak sterk ruikende kruiden, zoals rozemarijn, tijm en kruidnagelen. Meer tegen de stank dan uit interesse voor hygiëne. De gaten van de ogen waren dichtgemaakt met ronde glazen. In zijn hand had de dokter een stok waarmee hij de deken van de patiënt optilde, om maar geen fysiek contact met zijn patiënt te hoeven maken en daardoor niet besmet te raken.